SARPA Balığı – Çitari -Sarpa salpa ( Linnaeus 1758)
Salema porgy ( Sarpa salpa ), Rüya balığı , Salema , İnek çipurası , Karanteen , Salpa , Saupe , Strepie veya GOLDLİNE olarak da bilinir, çipura ve porgie’leri de içeren Sparidae familyasına ait bir deniz ışın yüzgeçli balık türüdür. Tek türe sahip Sarpa cinsindeki tek türdür. Doğu Atlantik Okyanusu, Akdeniz ve güneybatı Hint Okyanusunda bulunur.
Salema porgy, standart uzunluğunun 2,8 katına uyan bir derinliğe sahip, orta derecede ince, düzgün oval bir gövdeye sahiptir. Sırt yüzgeci 11 diken ve 14 -15 yumuşak ışınla desteklenirken, anal yüzgeç 3 diken ve 13- 15 yumuşak ışın içerir. Gözlerin altındaki yanaklarda pullar vardır. Anal yüzgeçin tabanında pullu bir kılıf vardır ancak gözler arasındaki alan, anal yüzgeçin tabanı pulsuzdur . Üst çenede tek sıra çentikli kesici diş benzeri dişler ve alt çenede sivri kesici diş benzeri dişler vardır ve azı dişi benzeri diş yoktur . Vücut gümüşidir ve yanlarda 8 ila 10 yatay altın çizgi vardır ve göğüs yüzgecinin tabanında siyah bir nokta vardır.
Erkekler 15 – 30 cm. uzunluğunda, dişiler 31 – 45 cm. uzunluğundadır. Maksimum boyut 51 cm’dir.
Sarpa balığı, yanlardan basık ve pullu görünüşü itibarıyla çipuraya benzeyen bir balıktır. Türkiye’de en çok Ege, Akdeniz ve Marmara Denizi’nde yaşar. Ağırlığı 1 kiloya kadar çıkabilir. Kuvvetli bir çenesi olmasına karşın, dişleri sivri olmadığı için kayalıklardaki yosunlarla ve planktonlarla beslenir. Kolay yakalanan bir balıktır. Yakalandığında da dışkı salgılamasıyla ünlüdür. ‘Mevsim çipurası’ olarak da anılan balığın eti, çipuranın aksine lezzetsizdir. İlkbahar ve sonbahar aylarında olmak üzere, yılda iki defa üreme yapar.
Eti çok lezzetli olmamasına karşın sarpa balığı, içeriğiyle tam bir vitamin ve mineral deposudur. İçerisinde A, B1, B2, B12 D ve K ve E vitaminlerinin yanı sıra fosfor, iyot, demir ve bolca kalsiyum bulunur. Ayrıca insan vücudunun gereksinim duyduğu çoklu doymamış yağ asitleri açısından da zengindir.
-Vücudun kış aylarında daha fazla ihtiyaç duyduğu A, B1, B2, B12 ve D vitaminlerini içeren sarpa balığı, haftada iki kere tüketildiğinde, nezle başta olmak üzere kış hastalıklarından korunmada, yardımcı olur.
-İçerisindeki kalsiyum ve iyot gibi madensel tuzlar ve vitaminler sayesinde, bedene enerji ve güç verir.
-Protein açısından bir hayli zengindir. İçerisinde karbonhidrat, nişasta ve şeker bulunmadığı için diğer etlere nazaran sindirimi daha kolaydır.
-Ülkemizde yaygın olan kanser, şeker hastalığı, kalp ve damar hastalıkları gibi pek çok hastalığın önlenmesinde etkilidir.
-Gebelikte anneler tarafından kullanıldığında bebeğin beyin ve retina gelişimine katkıda bulunur. Erken doğum riskinin giderilmesine yardımcı
olur.
-Bunama ve Alzheimer hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
-Omega 3, A vitamini ve fosfor barındırması sayesinde göz sağlığının korunmasında destekleyicidir.
-Eklem ve kemik sağlığı açısından kalsiyum takviyesi olarak tüketilir.
Sarpa balığı; dolgun, beyaz etli ve yağlı bir balıktır. Küçükleri tava, ızgara ve buğulama yoluyla, irileri ise bütün olarak fırında pişirilebilir. Yahnisi ve çorbası de yapılabilir.
Kafa bölümü yendiğinde, balık sarhoşluğu yaptığı halüsinasyonlara neden olduğu görülmüştür. Tropikal bölgelerde bulunan belirli balık türlerini yemekten kaynaklandığı ve etkilerinin işitsel ve görsel halüsinasyonlar olduğu belirlenmiştir..
Sarpa salpa balığının kafasını asla yemeyin! günlerce halüsinasyon görebilirsiniz. Bu özelliklere sahip alglerle beslendikleri için insanları etkiler. Kızartılması, besin değerinin kaybolmasına neden olur. Suyunu kaybetmeyecek şekilde pişirilmesi önerilir.
Saki Uğurlu
https://www.facebook.com/saki.ugurlu
